عمل تعویض مفصل لگن • شرایط و سئوالات • دکتر یاسر نژادی

عمل تعویض مفصل لگن یا تعمویض مفصل ران ، یکی از جراجر های تخصصی است که توسط دکتر یاسر نژادی انجام می شود.

مفصل لگن یکی از بزرگترین مفاصل بدن است. در ناحیه طرفین لگن انسان حفره ای قرار دارد، داخل آن یک استخوان توپی شکل که به انتهای استخوان ران متصل است جای میگیرد.
در لگن سالم قسمت روی استخوان توپی شکل با ماده ای پوشیده شده است که به آن غضروف گفته می شود، وجود این ماده موجب حرکت مفصل ران به نرمی و راحتی در جهات مختلف می گردد. وقتی که غضروف سر استخوان ران تخریب شود، درد و خشکی در حرکت و محدودیت حرکت اندام تحتانی را موجب می شود و شخص نمی تواند به راحتی راه برود یا خم شود زیرا استخوان ها در این ناحیه به هم ساییده و موجب ایجاد احساس درد در ناحیه لگن می شود هنگامی که این مفصل دچار مشکل می شود، مسئله ایجاد شده می تواند تاثیر جدی بر کل بدن شما و توانایی انجام فعالیت های عادی داشته باشد.
هنگامی که این مفصل به خاطر آرتروز یا سایر مشکلات احتمالی دچار آسیب شدید شود، عمل جراحی تعویض مفصل لگن ممکن است به بیمار پیشنهاد شود. در عمل جراحی جایگزینی لگن جراح، غضروف و استخوان از بین رفته را از مفصل لگن برداشته و آن را با اعضای مصنوعی جایگزین می کند. عمل جراحی جایگزینی مفصل لگن می تواند کاهش درد بیمار، بهبود عملکرد مفصل، و بازیابی نحوه راه رفتن عادی و سایر حرکت های مربوط به این مفصل را برای بیمار فراهم کند.
مفصل مصنوعی از دو قسمت تشکیل شده، یکی ساقه فلزی که انتهای آن توپ فلزی قرار دارد و جایگزین استخوان توپی شکل که در انتهای استخوان ران می باشد ، می شود.ساقه فلزی در استخوان ران جایگزین می شود.
بخش دوم مفصل مصنوعی یک کاسه فلزی می باشد که داخل آن با لایه ای از جنس پلاستیک سخت پوشیده می شود و این مجموعه در محل حفره لگنی کار گذاشته می شود و قسمت توپی شکل فلزی داخل این لایه فلزی قرار می گیرد.
طراحی پروتز(مفصل مصنوعی) می تواند برای شما پایداری و عملکرد جدید مفاصل آسیب دیده را به همراه داشته باشد. عمل جراحی تعویض مفصل لگن دارای یک نسبت موفقیت بسیار بالا است و می تواند کیفیت قابل توجه در زمینه بهبود سبک زندگی برای بعضی بیماران ایجاد کند. پزشک معمولاً زمانی این روش درمانی را برای شما پیشنهاد می کند که مفصل لگن آسیب دیده و درد داشته باشد و استفاده از سایر روش های درمانی مثل فیزیوتراپی ، مصرف دارو یا انجام تمرین های حرکتی نتواند به رفع مشکل کمک کند.

دلایل انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن 

معمول ترین دلیل برای عمل جراحی جایگزینی مفصل لگن مربوط به ابتلای این مفصل به آرتروز است. پزشک شما همچنین ممکن است در شرایط زیر استفاده از این روش درمانی را برای شما تجویز کند:

ابتلا به آرتریت روماتوئید (یک بیماری که باعث ایجاد درد، سفتی، و ورم مفصل می شود)
نکروز استخوان (یک بیماری که باعث مرگ استخوان در محل مفاصل می شود)
آسیب دیدگی مفصل لگن
تومور استخوانی که باعث شکستن مفصل لگن می شود.

پزشک متخصص ممکن است ابتدا از سایر روش های درمانی برای شما استفاده کند که این روش ها شامل موارد زیر هستند:
استفاده از ابزارهای کمکی مثل عصا در زمان راه رفتن
استفاده از یک برنامه تمرینی
فیزیوتراپی
مصرف دارو
این روش های درمانی ممکن است باعث کاهش درد در ناحیه لگن و بهبود عملکرد آن شوند. با این وجود گاهی اوقات این درد باقی می ماند و باعث می شود انجام فعالیت های روزمره برای شما دشوار شود. در این حالت پزشک ممکن است از عکس برداری برای بررسی وضعیت مفصل آسیب دیده استفاده کند. اگر عکس برداری رادیولوژی، ایجاد آسیب در محل مفصل لگن را نشان دهد، ممکن است شما نیاز به عمل جراحی تعویض مفصل لگن داشته باشید.

چه افرادی کاندید جراحی تعویض مفصل لگن می شوند؟

1.اگر شما با شرایطی مواجه هستید که امکان انجام دادن فعالیت های عادی روزمره مثل لباس پوشیدن، دوش گرفتن، راه رفتن، و خوابیدن را ندارید، آنگاه کیفیت زندگی شما تحت تاثیر قرار گرفته است.
2.اگر شما نمی توانید فعالیت های عادی کاری خود را به خاطر وجود درد در مفصل لگن انجام دهید یا اگر نمی توانید به خاطر این مشکل شرایط مناسب برای شغل خود داشته باشید.
3.به خاطر داشته باشید که درد مفصل لگن می تواند در هر نقطه یا نواحی اطراف مفصل لگن احساس شود. در برخی موارد، شما ممکن است احساس درد را بطور مستقیم از محل لگن نداشته باشید و این درد احتمالاً از محل ران احساس می شود.
در حالت فوق با شناسایی نوع خاص دردی که زندگی شما را تحت تاثیر قرار داده است، شانس پیدا کردن روش درمانی مناسب برای رفع مشکل افزایش پیدا خواهد کرد و جراح به شما کمک می کند تا درباره لزوم انجام عمل جراحی جایگزینی و تعویض مفصل لگن تصمیم گیری نمایید.

چه وقت عمل جراحی تعویض مفصل ران توصیه می شود؟

عمل جراحی تعویض مفصل ران اغلب برای بیمارانی که دچار ساییدگی شدید مفصل ران هستند پیشنهاد می شود. در بعضی موارد عمل جراحی پیشنهادی برای رفع مشکلات ناسی از شکستگی در ناحیه سر استخوان ران یا سیاه شدن سر استخوان ران توصیه می شود.
اکثر بیماران انتخاب شده برای تعویض مفصل ران بالای 50 سال سن دارند و برای افراد جوان در موارد خاص استفاده می شود. اما به طور عمومی افرادی که دارای شرایط زیر باشند به آنها تعویض مفصل ران توصیه خواهد شد:
1.داشتن درد های زیاد در ناحیه مفصل ران به طوری که کار و نفریح و فعالیت شخص رامحدود یا کلا محروم کند.
2.دردی که به سبب آرتروز(ساییده شدن استخوان ها روی هم) ایجاد شود و به وسیله داروهای مسکن تاز بین نرود و بیمار مجبور به استفاده از عصا باشد.
3.به وجود آمدن خشکی و عدم تحرک در ناحیه مفصل ران
4.نشانه ساییدگی سر استخوان ران در رادیوگرافی بیمار
5.مشکلات مادر زادی مفصل ران که به تشخیص پزشک معالج مطرح می شود
در تمامی موارد فوق جراحی زمانی توصیه می شود که درمان های غیر جراحی نتواند مشکلات بیمار را برطرف سازد.

چه زندگی را بعد از عمل جراحی تعویض مفصل ران می توان انتظار داشت؟

بعد از جراحی تعویض مفصل ران 90 تا 95 درصد بیماران زندگی بدون درد را تجربه خواهند کرد. فعالیت ها و میزان تحرک آنها در زندگی به حالت طبیعی بر می گردد. اگرچه بیمار قادر خواهد بود اکثر فعالیت های خود را از سر بگیرد اما بعضی روش ها و عادت ها برای انجام دادن کارها باید تغییر کند.

به تاخیر انداختن عمل جراحی

اکثر بیماران انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن را به دلایل مختلف به تاخیر می اندازند که مهم ترین این دلایل به شرح زیر هستند:
ترس از ناشناخته بودن
ترس از عمل جراحی
ترس مربوط به از دست دادن یک بخش از بدن
ترس از درد احتمالی پس از عمل جراحی
ترس از بدتر شدن وضعیت نسبت به حالت قبل از عمل جراحی

تا زمانی که وضعیت بیماری مفصل شما به مراحل پیشرفته آن نرسیده باشد، پزشکان معمولاً تلاش می کنند با استفاده از سایر روش های درمانی غیر تهاجمی و بدون استفاده از عمل جراحی بیماری را درمان کنند. اگر استفاده از این روش ها اثربخشی کافی را نداشته و موفقیت آمیز نباشند، یا استفاده از این روش ها برای وضعیت خاص بیمار مناسب نباشد، پزشک ممکن است به بیمار توصیه کند عمل جراحی جایگزینی و تعویض کامل مفصل لگن را انجام دهد.
بزرگترین خطر به تاخیر انداختن این عمل جراحی مربوط به بدتر شدن و از بین رفتن بافت مفصل و پیشرفت بیماری و ابتلا به بیماری استئو آرتریت باشد. با پیشرفت این بیماری، مفصل آسیب دیده بطور کامل از بین خواهد رفت. این موضوع به معنی اینست که درد به دفعات بیشتر احساس می شود و احتمال تغییر شکل مفصل وجود دارد. در بیمارانی که جوان تر هستند، این خطر حتی می تواند در مقایسه با افراد مسن بیشتر باشد. در یک چارچوب زمانی مشخص، در مراحل اولیه ایجاد بیماری، عمل جراحی تجدید ساختار مفصل لگن برای بیمار قابل استفاده است، اما با گذشت زمان امکان استفاده از این روش و موفقیت آمیز بودن آن کاهش چشمگیر پیدا خواهد کرد.

هزینه و قیمت

هزینه عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران برای هر بیمار و با توجه به شدت،نوع و همچنین چگونگی انجام عمل متفاوت است و هزینه نهایی بیمارستان به عوامل مختلفی بستگی دارد مانند:
مدت زمان عمل جراحی
نوع و روش جراحی انجام شده
تجهیزات مورد نیاز
تعداد روزهای اقامت در بیمارستان

اقدامات قبل از عمل

در هفته های قبل از مراجعه به بیمارستان برای عمل، جراح متخصص آزمایش های مشخصی را انجام می دهد تا به این ترتیب مطمئن شود وضعیت جسمی شما برای انجام عمل جراحی از سلامت کافی برخوردار است. برخی از این آزمایش ها به شرح زیر هستند:
آزمایش خون برای اندازه گیری مقدار سلول های قرمز خونی
بررسی وضعیت ضربان قلب
آزمایش ادرار برای بررسی عفونت یا بارداری احتمالی
عکس برداری رادیولوژی از شش ها
مشاوره های پزشکی لازم از قبیل مشاوره بیهوشی، دندانپزشکی، زنان و نورولوژی(اعصاب)

نکته:
بعضی مشکلات خاص مثل دیابت ممکن است فرآیند بهبود شما را آهسته نمایند، به همین خاطر لازم است سوابق بیماری شما بطور کامل در اختیار پزشک متخصص قرار گیرد.
علاوه بر این، مصرف داروهای خاص، مثل رقیق کننده های خون و داروهای ضد التهاب، ممکن است باعث خون ریزی بیش از حد شما شود و به همین خاطر لازم است قبل از عمل جراحی مصرف این داروها متوقف شود.
در این حالت معمولاً جراح و ارائه دهنده خدمات اولیه مراقبتی با یکدیگر همکاری می کنند تا به این ترتیب بتوان یک ارزیابی مناسب اولیه از وضعیت بدن و سلامتی بیمار قبل از عمل جراحی انجام شود.
لازم به تذکر است در صورتی که بیمار مشکلات دیگری دارد یا از دارو استفاده می کند حتما پزشک خود را از وضعیت خود مطلع سازد تا تدابیر لازم برای بیمار در بیمارستان صورت بگیرد.
نکته مهم در خانم ها تنظیم زمان عمل جراحی با دوران قاعدگی آنها می باشد. توصیه می شود این دوران با زمان عمل جراحی تعویض مفصل ران تداخل نداشته باشد.
در صورتی که بیمار حساسیت غذایی یا دارویی دارد حتما باید به پزشک و پرستاران اطلاع دهد.
هنگام عمل جراحی انتخاب داروی مناسب برای بی هوشی از اهمیت خاص برخوردار است. در این رابطه متخصص بی هوشی انتخاب های مناسب را بررسی کرده و داروی مناسب را برای وضعیت خاص بیمار جهت انجام عمل جراحی انتخاب می کند.

تغذیه قبل از عمل تعویض مفصل لگن 

بیمار باید 6 ساعت قبل از عمل از خوردن و نوشیدن جدا پرهیز کند تا هنگام عمل جراحی و بیهوشی خطری وی را تهدید نکند.

چگونگی انجام عمل جراحی

در یک عمل جراحی تعویض مفصل لگن (که در اصطلاح به آن آرتروسکوپی لگن نیز گفته می شود)، استخوان و غضروف آسیب دیده از محل خارج شده و با اجزای مصنوعی جایگزین می شوند. در این حالت فعالیت های زیر توسط جراح انجام می شود:
بخش انتهایی استخوان ران برداشته شده و با یک میل فلزی در بخش مرکزی خالی شده استخوان فمور جایگزین می شود. این قطعه فلزی ممکن است در محل با استفاده از مواد مخصوص چسبانده شود یا در استخوان جایگذاری شود.
یک بخش کروی فلزی یا سرامیکی در بخش بالای میله قرار می گیرد. این بخش کروی می تواند جایگزین سر آسیب دیده استخوان فمورال شود که از محل خارج شده است.
سطح غضروف آسیب دیده در داخل حفره (حفره حقه استخوان لگن) برداشته شده و با یک کاسه فلزی جایگزین می شود. در این حالت معمولاً از پیچ یا چسب مخصوص برای نگه داشتن کاسه فلزی در محل استفاده می شود.
یک اسپیسر (فاصله نگهدارنده) پلاستیکی، سرامیکی، یا فلزی بین بخش کروی جدید و حفره وارد می شود تا به این ترتیب امکان حرکت هموار مفصل فراهم شود.
هنگامی که جراح از وضعیت و حرکت مفصل جدید لگن اطمینان خاطر پیدا کرد، این بخش با مواد تمیز کننده مخصوص شستشو شده و بسته می شود.
پس از عمل جراحی، بیمار به اطاق ریکاوری فرستاده می شود تا به این ترتیب تیم مراقبت بتوانند ضربان قلب، فشار خون، و وضعیت به هوش آمدن بیمار را تحت کنترل داشته باشند. در این زمان ممکن است برای شما از مسکن های درد مختلف با توجه به تشخیص جراح استفاده شود. به این ترتیب ممکن است پس از به هوش آمدن نیاز به ماندن در بیمارستان برای چند روز برای بهبودی کافی و آماده شدن برای برگشت به خانه وجود داشته باشد.
مدت زمان بستری در بیمارستان ممکن است از 1 تا 6 روز با توجه به سرعت ریکاوری طول بکشد. قبل از مرخص شدن از بیمارستان، شما باید توانایی انجام فعالیت های اصلی روزانه همچون فعالیت های زیر را داشته باشید:
وارد شدن و خارج شدن از تخت خواب بدون کمک دیگران
کنترل قابل قبول درد
توانایی خوردن، نوشیدن، و حمام کردن
امکان راه رفتن با یک ابزار کمکی (یک عصا، واکر، یا چوب زیر بغل) بر روی سطح و توانایی بالا و پایین رفتن از دو یا سه پله

مزایا:

واضح ترین مزیت عمل جراحی تعویض مفصل لگن کاهش چشمگیر درد بیمار است. تقریباً تمام بیمارانی که این عمل جراحی را انجام داده اند از بر طرف شدن کامل یا تقریباً کامل درد خود صحبت می کنند. به این ترتیب با کاهش درد و از بین رفتن آن، وضعیت عملکرد مفصل نیز بهبود پیدا می کند. پس از تعویض مفصل، اکثر بیماران نتایج چشمگیر در بهبود وضعیت خود مشاهده می کنند که این نتایج شامل بهبود دامنه حرکتی و کاهش مقدار لنگیدن آنها است.

عوارض:

علی رغم پیچیدگی های این روش درمانی، عمل جراحی تعویض مفصل لگن یک عمل جراحی است که با نسبت موفقیت بالا در بین بیماران همراه است. هر چند هر نوع از عمل جراحی دارای عوارض و خطرات خاص خود می باشد، اما عوارض و خطرات این عمل جراحی تقریباً نادر است. در این حالت برای بیماران مهم است که درک مناسبی از این خطرات قبل از در نظر گرفتن عمل جراحی به عنوان روش درمانی داشته باشند. عوارض و خطرات احتمالی انجام این عمل جراحی به شرح زیر هستند:

صدا دادن مفصل

دررفتگی مفصل مصنوعی : این عارضه میتواند در چند هفته بعد از انجام عمل جراحی و یا حتی سالها پس از انجام آن ایجاد گردد
عفونت محل جراحی : عفونت محل جراحی در بسیاری از اوقات نیاز به انجام عمل جراحی مجدد جهت درمان آن دارد
لق شدن محل مفصل مصنوعی : این عارضه شایعترین مشکل بعد از تعویض مفصل ران است و به علت جذب استخوان در محل اتصال به مفصل مصنوعی بوجود میاید
ساییده شدن مفصل مصنوعی : معمولا در کاسه پلی اتیلنی مفصل مصنوعی ایجاد میشود
استئولیز یا خورده شدن استخوان در اطراف مفصل مصنوعی : در بسیاری اوقات بدون درد است ولی میتواند موجب مشکلاتی شود
شکستگی استخوان های اطراف مفصل مصنوعی: معمولا به علت ضربات وارده به اندامی که حاوی مفصل مصنوعی است ایجاد میگردد
تغییر طول اندام : معمولا بصورت بلندتر شدن اندامی که جراحی میشود است. این بلندی در غالب موارد اندک است
لخته شدن خون و ایجاد آمبولی : از عوارض جدی است و باید از بروز آن پیشگیری شود. در صورت وقوع باید به فوریت درمان گردد

عوارض عروقی و عصبی : میتواند برای بیمار مشکلاتی را ایجاد کند. مشکلات عروقی نادر و مشکلات عصبی در غالب اوقات قابل برگشت است
درد مفصل مصنوعی : میتواند به علت عفونت، لق شدن مفصل مصنوعی و یا انتشار درد از ستون فقرات ایجاد شود

واکنش های آلرژیک یا سایر واکنش های احتمالی به پروتز (مفصل مصنوعی)

هر چند این عوارض از شایع ترین مشکلات مربوط به عمل جراحی تعویض مفصل لگن هستند، اما در اکثر مواقع این عوارض در افراد بیمار مشاهده نمی شوند. در واقع باید بیان کرد که در 98% موارد انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن، هیچگونه مشکل با اهمیتی در ارتباط با وضعیت بیمار مشاهده نمی شود.

تغییرات مفصل مصنوعی لگن با گذشت زمان

مفصل طبیعی بدن انسان در همه افراد، به مرور زمان و با بالا رفتن سن ساییده میشود. به این روند آرتروز یا استئوآرتریت میگویند. ساییدگی در مفصل ران همه انسان ها ایجاد میشود البته در افراد مختلف شدت و ضعف دارد. در بعضی افراد زودتر و در بعضی دیرتر ایجاد میشود ولی یک چیز مسلم است و آن اینکه هر چه سن بالاتر میرود مفصل ران هم پیرتر شده و به خوبی دوران جوانی کار نمیکند. مفصل مصنوعی هم از همین قاعده پیروی میکند. با گذشت زمان و بتدریج تغییراتی در مفصل مصنوعی بوجود میاید. یکی از این تغییرات خورده شدن سطح مفصلی است.
حرکت در مفصل مصنوعی ران معمولا بین یک کره فلزی و یک کاسه پلاستیکی از جنس پلی اتیلن است. البته گاهی اوقات برای سر از جنس سرامیک و برای کاسه از جنس فلز یا سرامیک هم استفاده میشود. در تمام انواع ذکر شده بتدریج و با استفاده بیشتر از مفصل و به علت سایش و اصطکاک سطوح بر روی یکدیگر، این سطوح ممکن است ساییده شده و شکل اولیه خود را از دست بدهند. شایعترین نوع این تغییر شکل ها خورده شدن کاسه پلی اتیلنی است. این ساییدگی موجب کاهش کارکرد مفصل مصنوعی میشود.
مشکل دیگری که با افزایش عمر مفصل مصنوعی ممکن است برای آن بوجود آید لق شدن مفصل است. این لقی در محل اتصال مفصل مصنوعی یا استخوان ایجاد میشود. شایع ترین علت لقی، خوردگی استخوان است و این خوردگی معمولا به علت آزاد شدن موادی از سلول های ایمنی خود بدن بوجود میاید. سلول های ایمنی بدن این مواد را در جواب به ذرات ریز پلاستیکی که بتدریج از سطح کاسه پلاستیکی و بر اثر سایش آزاد میشوند ترشح میکنند.
در واقع این سلول ها قصد دارند که با این کار با این ذرات که آنها را خارجی می پندارند مبارزه کنند ولی نتیجه آن صدمه احتمالی به استخوان است. با شروع لقی، مفصل مصنوعی دیگر در جای خود ثابت نیست و نسبت به استخوان اطراف حرکت میکند و این حرکت موجب درد میشود.

آمادگی لازم جهت وضعیت بیمار بعد از عمل جراحی

اگرچه پیش بینی شرایط هر بیمار بسیار مشکل است اما به طور عمومی اکثر بیماران بعد از عمل جراحی دارای وضعیت های زیر می باشند:
1.در محل عمل پانسمانی قرار دارد که که معمولا 2تا 4 روز بعد از جراحی این پانسمان توسط پزشک معالج انجام می شود.
2.ظرف مکنده ترشحات با یک لوله بلند که یک سر آن به کیسه مخصوص و سر دیگر آن به محل عمل متصل بوده و ترشحات موجود در این قسمت از طریق این لوله به کیسه منتقل می شود و هر روز توسط پرستاران اندازه گیری و به پزشک اطلاع داده می شود. معمولا 1 تا 2 روز پس از عمل این لوله توسط پزشک معالج از محل عمل جدا می شود.
3.در اتاق عمل یک سوند جهت تخلیه ادرار از مثانه به بیمار وصل می شود و معمولا 1 تا 2 روز پس از عمل از بیمار جدا میشود.
4.قبل از عمل یک سوزن مخصوص به رگ بیمار متصل می شود و تا زمانی که بیمار نیاز به دریافت سرم و آنتی بیوتیک دارد این سوزن در رگ بیمار باقی می ماند. بیمار در اتاق عمل سرم دریافت می کند و با تشخیص پزشک معالج معمولا ممکن است تا چند روز جهت کاهش خطر عفونت به بیمار آنتی بیوتیک تزریق می شود.
5.بعد از اتمام عمل جراحی اندام بیمار به وسیله باند کشی بسته میشود یا جوراب ضد آمبولی یا جوراب واریس که قبل از عمل توسط بیمار تهیه شده پوشانده می شود. در بعضی بیماران اندام توسط پوشش مخصوصی پوشانده میشود که به وسیله یک دستگاه هوا داخل آن پمپ می شود و به گردش خون اندام تحتانی بیمار کمک می کند و از خطر لخته شدن خون می کاهد.
البته انجام نرمش ها و انقباضات عضلانی توسط بیمار به گونه ای که فیزیوتراپ آموزش می دهد در پایین آوردن خطر ایجاد لخته در اندام تحتانی بسیار موثر تر می باشد.
6.حالت تهوع و استفراغ بعد از عمل جراحی یک امر طبیعی است و این به خاطر داروی بیهوشی و مسکن ها می باشد در صورت لزوم داروی ضد تهوع تجویز میشود.
7.شروع تغذیه بیمار بعد از عمل جراحی بهتر است با مایعات شفاف باشد.
8.سرفه و تنفس عمیق در رفع مشکلاتی مانند سنگینی نفس بسیار موثر است. تنفس عمیق ابتدا باید از طریق بینی صورت بگیرد و به آهستگی از طریق دهان خارج شود.
بعد از عمل جراحی موفقیت عمل تعویض مفصل به وسیله رادیوگرافی بررسی و کنترل خواهد شد.