در این مطلب به توانبخشی بعد از تعویض مفصل ران می پردازیم .
راه رفتن و فعالیت های سبک برای بهبود اولیه مهم هستند و این فعالیت ها در روز عمل جراحی یا روز بعد از آن آغاز می شوند. اکثر بیمارانی که عمل جراحی کامل تعویض مفصل لگن را انجام داده اند، نشستن و راه رفتن را با کمک یا ابزار کمکی و با نظر متخصص فیزیوتراپی در روز پس از عمل جراحی آغاز می کنند. در این حالت متخصص فیزیوتراپی آموزش ها و مشاوره های لازم را برای انجام حرکت های تمرینی خاص جهت تقویت لگن و بازیابی حرکت های آن برای راه رفتن و نیز سایر فعالیت های عادی روزانه به شما ارائه خواهد کرد.
احتیاط های لازم در 6 هفته اول بعد از عمل جراحی تعویض مفصل ران :
1. بیمار نباید بیش از اندازه روی اندام عمل شده بچرخد.
2.بیمار نباید بیش از 90 درجه از کمر خم شود، مثلا نباید با فشار زیاد سعی در برداشتن اشیا از روی زمین داشته باشد.
3. حتی در حالت نشسته برداشتن اشیا از روی زمین میتواند ایجاد در رفتگی نماید.
4. بیمار نباید سعی در بستن بند کفش های خود یا پوشیدن جوراب داشته باشد
5. بیمار نباید سعی در رساندن دست ها به انگشتان پای خود داشته باشد.
6. بیمار از بالا بردن اندام عمل شده بیش از 80 درجه (یعنی زانو بالاتر از مفصل ران او قرار نگیرد) پرهیز کند.
7. بیمار نباید پاهای خود را در ناحیه زانو یا قوزک روی هم اندازد.
8. بیمار نباید هنگام نشستن از صندلی استفاده کند که ارتفاع ان کم باشد و سبب شود زانو بالاتر از سطح مفصل ران قرار گیرد. باید از صندلی با ارتفاع مناسب و با دسته برای نشستن انتخاب کرده و برای متناسب کردن سطح مبل می توان از تشک اضافه استفاده کرد تا به ارتفاع مناسب دست یابد.
9. توصیه میشود که بیمار از توالت فرنگی استفاده کند و در صورت بلند بودن قد بیمار،از صندلی مخصوص که ارتفاع آنها مناسب است حتما روی توالت فرنگی استفاده کند.
10. بیمار نباید در حالت نشسته و ایستاده سعی در چرخاندن پاها به سمت داخل نماید.
11. بیمار هنگام خواب نباید پاها را به سمت خارج بدن بچرخاند.
12. بیمار نباید سعی کند با پای خود کفش را نگه دارد و بپوشد بلکه باید از پاشنه کش بلند برای این منظور استفاده کند.هنگام خارج کردن کفش از پا هرگز نباید با پای دیگر سعی درانجام این کار کند.
فعالیت های روزانه بعد از عمل جراحی تعویض مفصل ران (6هفته اول):
فعالیت و تحرک صحیح بخش مهمی از دوره نقاهت بیمار را در بر می گیرد که برنامه فعالیت ها به شرح زیر می باشد:
برخاستن و ایستادن:
در اغلب موارد بیمار تا حد امکان وزن خود را به طور متعادل روی هر دو اندام قرار می دهد. البته میزان وزن قابل تحمل روی پای عمل شده بستگی به نوع پروتز و وضعیت بیمار دارد.اما به بیماران توصیه می شود با استفاده از عصای زیر بغل و یا واکر مقداری از وزن خود را بر روی اندام عمل شده وارد نمایند. دستورات لازم در این زمینه به بیمار داده می شود.
راه رفتن:
بعد از عمل جراحی بیمار باید برای راه رفتن و ایستادن در همه لحظه ها تا قبل از اولین ملاقات با پزشک از واکر یا عصای زیر بغل استفاده کند. راه رفتن یکی از فعالیت های حائز اهمیت است که بیمار بعد از عمل جراحی تعویض مفصل ران باید به آن توجه داشته باشد زیرا موجب تنظیم گردش خون در اندام های تحتانی شده اما توصیه می شود که بیمار پیاده روی را از مسافت کم شروع کرده و پیش از احساس خستگی در اندام خود استراحت کند و با گذشت زمان به میزان مسافت های خود بیافزاید.لازم به ذکر است که راه رفتن روزانه هرگز نمی تواند جایگزین تمرین های عضلانی که به بیمار گفته می شود، باشد.
نشستن:
بیمار نباید بیشتر از مدت 30 تا 40 دقیقه در هر مرتبه بنشیند.
باید بلند شود، راه برود و سعی کند که تغییر حالت داشته باشد.
هنگام نشستن نباید اندام روی هم انداخته شود.
از صندلی با ارتفاع مناسب استفاده شود به طوری که زانوی بیمار بالاتر از سطح مفصل ران قرار نگیرد.
تمام مدت نشستن باید پای عمل شده در جلو قرار گیرد.
از صندلی دسته دار جهت کمک در نشستن و برخاستن استفاده شود.
در هنگام نشستن و در حالت نشسته نباید به سمت جلو خم شود و برای برداشتن اشیا از روی زمین خم نشود.
در هنگام نشستن بیمار در خودرو باید صندلی تا حد امکان عقب داده شود تا فضای کافی برای راحتی بیمار فراهم شود و پشتی صندلی باید از زاویه 90 درجه بیشتر شود تا بیمار به حالت مایل تکیه دهد.همچنین بیمار می تواند از صندلی عقب خودرو استفاده کند به طوری که اندام عمل شده موازی با طول صندلی قرار گرفته و در قسمت پشت کمر بالشی قرار گیرد که مفصل ران بیمار با زاویه 90 درجه خم شود.جهت سهولت در حرکت بیمار بر روی صندلی عقب می توان از یک کیسه پلاستیکی بزرگ استفاده کرد به گونه ای که بیمار روی آن نشسته و با کمک به آهستگی روی صندلی سر بخورد.موقع پیاده شدن نیز باید یک نفر از پشت به بیمار کمک کرده و او را به سمت بیرون هدایت کند اما باید توجه داشت که بیمار از کمر به سمت جلو خم نشود.
رانندگی:
معمولا بعد از پایان 6هفته از جراحی بیمار میتواند رانندگی کند، تشخیص زمان مناسب با بررسی وضیعیت بیمار توسط پزشک می باشد .عموما بیماران بعد از این که قادر به حفظ تعادل خود بوده و بتواند با یک عصای دستی راه برود با خودرو اتوماتیک می تواند رانندگی کند.
متغیر های دیگر که در توانایی فرد در رانندگی تاثیرگذار هستند عبارتند از:
1.آیا اتومبیل مورد استفاده دنده اتوماتیک دارد یا بیمار برای کنترل آن نیاز به استفاده از پدال کلاچ خواهد داشت. مسلما کنترل اتومبیل با دنده اتوماتیک راحت تر است.
2.آیا مفصل ران چپ تحت عمل جراحی قرار گرفته یا عمل بر روی طرف راست انجام شده است.
با در نظر گرفتن توضیحات بالا به بیماران توصیه میشود در صورتی که مفصل ران طرف چپ خود را جراحی کرده اند و اتومبیل آنها دنده اتوماتیک دارد میتوانند بعد از گذشت 4-3 هفته از عمل جراحی رانندگی کنند.
در صورتی که مفصل ران طرف راست جراحی شده و یا اتومبیل مورد استفاده فرد، پدال کلاچ دارد توصیه میشود رانندگی بعد از 6-4 هفته انجام شود.
البته این اعداد تقریبی بوده و در مورد هر بیماری متفاوتند. فرد باید با پزشک جراح خود در این زمینه مشورت کند و تنها زمانی که پزشک به وی اجازه رانندگی داد آن را انجام دهد.
ورزش ها:
بطور معمول تا قبل از گذشت 3 ماه از عمل تعویض مفصل ران بیمار از انجام فعالیت های ورزشی باید اجتناب کند بیمار باید از انجام فعالیت های ورزشی ضربه ای، کششی و سنگین پرهیز کند.
خوابیدن:
بیمار نباید روی اندام عمل شده بخوابد،
در صورتی که به پهلو بر روی اندام سالم می چرخد حتما باید از یک بالش محکم و سبک با قطر مناسب بین اندام استفاده کند.چون در این حالت خطر در رفتن ران کم می شود.
از خوابیدن بر روی شکم در مدت 6 هفته بعد از عمل جراحی باید بیمار پرهیز کند.
هنگامی که به پشت دراز کشیده باید اندام ها از هم فاصله داشته باشد و یک بالش وسط آن قرارر گیرد زیرا این حالت بهترین وضعیتی است که برای لگن ایجاد می شود و خطر دررفتگی مفصل ران کاهش می یابد.
روابط زناشویی:
توصیه می شود از 4 تا 6 هفته بعد از عمل جراحی تعویض مفصل ران از روابط جنسی پرهیز شود. بعد از مشورت با پزشک معالج و شروع روابط باید:
از خم کردن مفصل ران بیش از 90 درجه خودداری شود
از باز شدن بیش از حد اندام خودداری شود
سنگینی وزن روی اندام عمل شده قرار نگیرد.
پله:
توصیه می شود:
تا حد امکان از پله استفاده نشود
در صورت استفاده از پله بهتر است تعداد آن کم و از یک کمک علاوه بر عصای زیر بغلی یا واکر استفاده شود یعنی شخص دیگری هنگام بالا رفتن یا پایین آمدن بیمار از پله او را حمایت کند تا از افتادن او جلوگیری شود.
پله ها باید یکی یکی طی شود.
